Ngoài sự bất hợp lý, các động lực khác đằng sau bong bóng kinh tế, khủng hoảng tài chính và sự sụp đổ của nền kinh tế, không nghi ngờ gì nữa, chính là lòng tham và sự sợ hãi của con người là nguyên nhân của câu chuyện này. Đáng buồn thay, hai trạng thái cảm xúc này luôn tồn tại và vẫn không thay đổi trong suốt nhiều thế kỷ, trạng thái này một phần định hình các quá trình kinh tế toàn cầu và đôi khi gây ra những thảm họa kinh tế không đáng có.

Như đã đề cập, bong bóng đầu cơ lớn không có gì mới trong nền kinh tế thị trường tự do, và nếu chúng ta tìm hiểu sâu hơn một chút trong các cuốn sách lịch sử kinh tế, chúng ta đi đến kết luận rằng chúng đã xuất hiện ít nhất là từ thế kỷ 17, khi hiện tượng bong bóng đầu cơ, bong bóng “Tulip Mania” của Hà Lan, hay còn gọi là Tulipomania, ra đời.

Hoa tulip đã đi một chặng đường dài trước khi trở thành biểu tượng quốc gia của Hà Lan. Trong khi hầu hết mọi người nghĩ rằng loài hoa này có nguồn gốc từ Hà Lan, thực tế là hoa tulip lần đầu tiên được nhập khẩu vào đây từ Đế chế Ottoman vào những năm 1590. Theo truyền thuyết, người có công trong việc phổ biến hoa tulip là một đại sứ Hà Lan tại Đế chế Ottoman. Ông chú ý đến loài hoa lần đầu tiên tại tòa án Suleiman the Magnificent và bị ảnh hưởng bởi vẻ đẹp của nó đến nỗi ông quyết định gửi một vài cây hoa cho người bạn thực vật học của mình ở Nederlands. Không mất nhiều thời gian trước khi hoa tulip trở thành một thứ hoa kỳ lạ trong nước và trở thành một biểu tượng địa vị lớn của thời đại lúc bấy giờ. Tuy nhiên, phải mất vài thập kỷ nữa, bong bóng “Tulip Mania” của Hà Lan mới vỡ ra.

Không giống như bất kỳ loài hoa nào khác có thể tìm thấy trên Lục địa già trong những thập kỷ đầu tiên của thế kỷ 17, hoa tulip đầy màu sắc nhanh chóng trở nên cực kỳ phổ biến và người Hà Lan hoàn toàn phát cuồng vì nó. “Những người hàng xóm dường như nói chuyện với những người hàng xóm; đồng nghiệp với đồng nghiệp; Những người chủ cửa hàng, người bán sách, thợ làm bánh và bác sĩ với khách hàng của họ mang đến cho người ta cảm giác về một cộng đồng được bao bọc bởi niềm đam mê mới này và bị say mê bởi vẻ đẹp và về khả năng sinh lời của nó ”, Anne Goldgar viết trong tác phẩm về  Tulipmania: Tiền, Danh dự và Kiến thức trong thời kỳ vàng son của Hà Lan .

Theo BBC, giá đã tăng gấp đôi vào tháng đầu tiên của năm 1637, khi một củ hoa Semper Augustus được định giá cao ngất ngưởng. “Nó đủ để nuôi sống cả một gia đình Hà Lan trong nửa đời người, hoặc đủ để mua một trong những ngôi nhà lớn nhất trên con kênh thời trang nhất ở Amsterdam, đi kèm với một ngôi nhà dành cho người lái xe và một khu vườn rộng 80 ft – và đây là thời điểm mà những ngôi nhà ở thành phố đắt ngang với ngôi nhà ở nơi sang trọng bậc nhất thế giới, ”  theo Mike Dash, tác giả của  Tulipomania: Câu chuyện về loài hoa được thèm muốn nhất thế giới và những đam mê phi thường mà nó khơi dậy cho mọi người.

Ngoài dự đoán của mọi người, giá tiếp tục tăng, và sau đó, đột ngột, như thường xảy ra với hầu hết mọi bong bóng đầu cơ trong lịch sử, giá củ hoaTulip Mania đạt đến đỉnh cao và thị trường hoa tulip sụp đổ. Khi đó, không tìm thấy người mua hoa tulip nữa. Trong vòng vài ngày, giá hoa tulip đã giảm xuống thấp bằng một phần trăm giá trị trước đó, dẫn đến một thảm họa tài chính và sự hoảng loạn trên khắp đất nước Hà Lan.

Vẫn còn một cuộc tranh luận liên quan đến hậu quả của thứ được mọi người gọi là bong bóng tài chính đầu tiên được ghi nhận, nhưng theo giới phân tích, Tulip Mania đã dẫn đến tình trạng trầm cảm kéo dài vài năm. Tuy nhiên, chấn thương để lại ấn tượng lâu dài đến nỗi, thậm chí nhiều thập kỷ sau Tulip Mania, mọi người vẫn dè dặt khi nói đến các khoản đầu tư mang tính đầu cơ.

Minh Đức ST và lược dịch