Kiến trúc cảnh quan, vấn đề thiết yếu trong ngành xây dựng hiện nay

Kiến trúc Cảnh quan là lĩnh vực chuyên môn khoa học tổng hợp ứng dụng các nguyên lý về khoa học và nghệ thuật, liên quan đến nhiều lĩnh vực, chuyên ngành khác nhau như quy hoạch không gian, quy hoạch...

Các nhà hoạt động trong lĩnh vực kiến trúc cảnh quan ứng dụng kỹ năng, kỹ thuật và sáng tạo, khoa học, các hiểu biết về chính trị và văn hóa xã hội trong việc bố trí có ý đồ cho các yếu tố tự nhiên và nhân tạo trên bề mặt trái đất, trong đó có sự quan tâm tới việc quản lý và bảo tồn nguồn nhân lực, tài nguyên thiên nhiên và nhân tạo. Các giá trị môi trường sẽ đáp ứng các mục đích công năng, thẩm mỹ, an toàn và hưởng thụ cho con người.

Sản phẩm của Kiến trúc Cảnh quan chính là những không gian bên ngoài công trình kiến trúc nhằm phục vụ cho nhu cầu tất yếu và ngày càng cao của con người và xã hội. Con người không chỉ còn quan tâm đến vấn đề phát triển công trình kiến trúc cũng như nội thất tiện nghi bên trong công trình mà còn chú ý đến việc hình thành các không gian cảnh quan ngoài nhà nhằm tạo lập một tổng thể công trình hoàn mỹ và góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống. Chính vì vậy, ngành Kiến trúc cảnh quan đang ngày càng được quan tâm của toàn xã hội.

Kiến trúc Cảnh quan để giải quyết thiết lập và cải tạo môi sinh, bảo vệ môi trường, tổ chức nghệ thuật kiến trúc nhằm mang lại mối quan hệ tổng hòa giữa Thiên nhiên – Con người – Kiến trúc

Để cập nhật vấn đề này, vừa qua Tạp chí Kinh tế và Dự báo có cuộc trò chuyện với anh Nguyễn Mạnh Bình San - người sáng lập trung tâm kiến trúc cảnh quan L.A.A (Công ty CP LANDSCAPE ASSOCIATION).

Xin anh cho biết vài nét về kiến trúc cảnh quan có những điểm gì giống và khác so với kiến trúc công trình?

Sự khác nhau đó không thực sự rõ ràng lắm khi mà hiện nay, kiến trúc cảnh quan là một phần quan trọng không thể thiếu cho một công trình và đô thị. Sự tương tác giữa con người với thiên nhiên cần phải hòa hợp, thuận theo tự nhiên vì nó sẽ tác động và ảnh hưởng trực tiếp với chúng ta. Trước đây, người ta cho rằng kiến trúc là một vật thể và môi trường xung quanh là cảnh quan, là phông nền cho vật thể đó và đơn giản là có thể đặt công trình hay vật thể kiến trúc vào mà không chú trọng đến sự tương tác với môi trường xung quanh và ranh giới giữa kiến trúc với cảnh quan. Nhưng thực chất, kiến trúc cảnh quan là một phần của môn nghệ thuật sắp đặt, nơi mà vật thể hoặc công trình kiến trúc nằm trong không gian và cảnh quan xung quanh. Nếu kiến trúc sư công trình và kiến trúc sư cảnh quan cùng quan điểm và đồng thuận với nhau, công trình và cảnh quan ấy sẽ kết hợp tốt hơn, sẽ vận hành như một sự kết nối, một hệ thống nhằm giảm tác động đến môi trường sống. Cả hai sẽ tương tác và không tách rời nhau, công trình kiến trúc nằm trong không gian đó sẽ tạo cho cảnh quan có điểm nhấn nổi bật và cảnh quan được bài trí sẽ làm cho công trình, cho vật thể kiến trúc được hòa quyện và giao thoa với thiên nhiên. Bạn có thể tưởng tượng một căn nhà, một khu cao ốc mà chỉ có toàn những gạch, ngói, bê-tông, kính,… nóng bức và ngột ngạt với một căn nhà hay cao ốc có thảm cây xanh mát với những thác nước hay dòng kênh nhỏ uốn lượn, nơi bạn được hít thở, được thư giãn, được đắm chìm vào thiên nhiên và môi trường xanh và sạch đẹp khác nhau thế nào.

Sự tương quan của ngành Kiến trúc Cảnh quan trên thế giới và Việt Nam hiện nay ra sao, thưa anh?

Trên thế giới, ngành kiến trúc cảnh quan đã có hàng trăm năm nay, thậm chí là từ những trường phái kiến trúc cổ như Rô-măng, Gotich, Phục hưng,… tuy mang những sắc thái đặc trưng nhưng đều là những dạng khác nhau của kiến trúc cổ điển đã được biến hóa phù hợp với văn hóa từng thời đại để tạo nên những kiến trúc cảnh quan đặc sắc cho từng thời kỳ. Nhưng ngành kiến trúc cảnh quan thực sự được bắt đầu một cách bài bản và chuyên nghiệp khi Hiệp hội Kiến trúc Cảnh quan Hoa Kỳ được một số kiến trúc sư đã thành lập vào năm 1899. Và một năm sau đó, khóa học đầu tiên về kiến trúc cảnh quan được khai mở và giảng dạy ở đại học Harvard. Những kiến thức về kiến trúc cảnh quan đã nhanh chóng tác động đến việc tạo dựng những thành phố kiểu mẫu trong những năm đầu của thế kỷ XX. Những kiến trúc sư cảnh quan được đào tạo bài bản đã góp phần quan trọng trong việc thiết kế, quy hoạch các hệ thống công cộng và các công trình xây dựng khác tạo nên vẻ mỹ quan cho đô thị và các công trình xây dựng hiện nay, góp phần vào việc thay đổi môi trường sống theo hướng tích cực, đưa con người hòa vào thiên nhiên và tránh bị ảnh hưởng bởi những tác động xấu do hiệu ứng đô thị hiện đại gây ra. Trên thế giới, tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan đô thị được đặc biệt chú ý, nhất là các đô thị có ý nghĩa về văn hóa, lịch sử thì việc nghiên cứu và quản lý không gian kiến trúc cảnh quan rất được coi trọng và thực hiện nghiêm ngặt, đề cao giá trị bảo tồn và phát huy trong quá trình phát triển.

Tại Việt Nam, công tác tổ chức và quản lý không gian kiến trúc cảnh quan tại các đô thị cũng đã được quan tâm, cụ thể hóa tại các văn bản pháp luật cũng như tại các quy hoạch chi tiết, thiết kế đô thị. Việc tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan đã góp phần tạo dựng hình ảnh mỹ quan đô thị và các giá trị về văn hóa, lịch sử,...Tuy nhiên, ngành kiến trúc cảnh quan của ta so với thế giới thì còn khá mới mẻ, chỉ bắt đầu từ những năm 1960 của thế kỷ trước nên nhân lực và các tài liệu, giáo trình chưa được biên soạn, cập nhật và hệ thống một cách bài bản. Đến nay chúng ta mới chỉ có chuyên ngành kiến trúc cảnh quan tại Đại học Kiến trúc và cũng chưa có Hiệp hội Kiến trúc Cảnh quan tại Việt Nam. Thực tế cho thấy các đồ án quy hoạch, thiết kế kiến trúc cảnh quan đô thị vẫn chưa được quan tâm đúng mức nên đã ảnh hưởng đến chất lượng không gian đô thị cũng như cảnh quan môi trường. Phần lớn các đô thị còn tồn tại kiểu kiến trúc phát triển tự phát, thiếu định hướng khiến bộ mặt đô thị lộn xộn. Bởi vậy, đô thị thiếu bản sắc và quản lý lỏng lẻo, chưa làm chủ được tình hình phát triển…

Để khắc phục tình trạng này, quản lý kiến trúc cảnh quan đô thị cần được xem là nhiệm vụ trọng tâm trong quy hoạch, xây dựng đô thị và từng bước hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan. Cơ sở để quản lý phát triển kiến trúc cảnh quan đô thị là quy hoạch, kế hoạch và pháp luật. Vì vậy, nhiều văn bản quy phạm pháp luật đã được ban hành. Cùng đó, đồ án quy hoạch và quy chế quản lý không gian kiến trúc cảnh quan đô thị cũng cần quy định cụ thể các chỉ tiêu kiểm soát phát triển, phân khu chức năng, hệ số sử dụng đất, mật độ xây dựng, lộ giới, hạn tuyến, tầng cao,...

Anh Nguyễn Mạnh Bình San, người sáng lập Công ty CP LANDSCAPE ASSOCIATION và New House Solution

Có thể nói L.A.A là một trong số những doanh nghiệp đi đầu trong lĩnh vực kiến trúc cảnh quan của Việt Nam hiện nay, xin anh cho biết cơ duyên nào mà anh gắn bó với ngành này?

Mặc dù còn khá mới mẻ nhưng ngành kiến trúc cảnh quan Việt Nam có tiềm năng phát triển rất khả quan và có sự lan tỏa mạnh mẽ khi mà vấn đề đô thị hóa là xu hướng phát triển tất yếu.

Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề này, chúng tôi đã đặt nền móng cho mình bằng việc hình thành Công ty Kiến trúc Cảnh quan chuyên nghiệp nhằm mở rộng và làm mới hơn cho ngành kiến trúc truyền thống, đưa những tiến bộ mới vào ngành kiến trúc Việt Nam. Trải qua gần 20 năm hoạt động, Công ty đã góp phần tạo dựng lên vẻ mỹ quan trong các dự án, những công trình mà mình tham gia. Song song đó, góp phần vào nhận thức vấn đề về môi trường, về sự hài hòa, pha quyện cuộc sống của con người với tự nhiên. Vì vậy, Công ty đã nhận được sự tin tưởng của các đối tác, khách hàng và có vị trí khá vững chắc trong ngành kiến trúc cảnh quan tại Việt Nam.

Không kể những yếu tố phát triển tất yếu khác, chúng tôi nhấn mạnh đến vai trò của một trong những chủ thể có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển ngành cảnh quan Việt Nam nói chung và TP. Hồ Chí Minh nói riêng là từ các nhà đầu tư bất động sản, cụ thể là các công ty đầu tư bất động sản có thương hiệu như Nam Long, Phú Mỹ Hưng, Đại Quang Minh,… ngoài việc tạo môi trường và mỹ quan đô thị khi chú trọng đến cảnh quan cho các sản phẩm của mình, họ cũng tạo ra cơ hội cho các công ty cảnh quan phát triển, trong đó có chúng tôi.

Để có được những thành công như hôm nay Công ty đã trải qua những khó khăn, thuận lợi gì và định hướng của Công ty trong thời gian tới thế nào?

Chẳng có doanh nghiệp nào mà không gặp khó khăn trong quá trình hoạt động của mình, và chúng tôi cũng không là ngoại lệ. Tuy nhiên, vì chúng tôi đặt mục tiêu cụ thể, xây dựng kế hoạch một cách chi tiết và hoàn chỉnh mới bắt tay vào thực hiện, nhất là đặt mục tiêu vừa với sức mình nên không chịu áp lực quá mức. Ngành kiến trúc cảnh quan ở Việt Nam còn khá mới mẻ, chưa có quá nhiều doanh nghiệp tham gia nên chúng tôi cũng không chịu sự cạnh tranh quá lớn. Tuy vậy, không phải vì thế mà chúng tôi ngừng hoàn thiện và nâng cao năng lực của mình hơn. Chúng tôi thường xuyên trau dồi kinh nghiệm, cập nhật các tiến bộ, các xu hướng mới trong lĩnh vực này và có sự trao đổi, hợp tác với các hiệp hội kiến trúc cảnh quan nhiều nước. Bên cạnh đó, từ nhận thức rất rõ vấn đề là muốn đi xa phải đi cùng nhau, muốn gặt hái nhiều thành công phải biết chia sẻ, muốn bắt kịp xu thế thế giới phải đi nhanh, công ty phải gọn nhẹ, không cồng kềnh để ứng biến kịp thời, chúng tôi đã tập trung xây dựng một tổ chức chuyên ngành gồm nhiều công ty ngành kiến trúc cảnh quan, bao gồm từ các công ty tư vấn thiết kế đến các công ty cung ứng và các công ty thi công để thực hiện hoàn chỉnh trọn gói 1 dự án. Hiện tại tổ chức của chúng tôi đã có 10 thành viên và 24 công ty cộng sự hoạt động gắn bó và chặt chẽ với nhau trên từng dự án để mang lại cho khách hàng 1 sản phẩm toàn diện, đồng đều và hiệu quả.

Thời gian tới đây, chúng tôi sẽ đẩy mạnh việc đầu tư một phần hoặc toàn phần các dự án bất động sản du lịch có quy mô trung bình từ 50 – 100 tỉ đồng, trực tiếp triển khai từ khâu quy hoạch, thiết kế cảnh quan, thi công và vận hành dự án. Chúng tôi cũng tư vấn, lập kế hoạch và đưa ra các giải pháp thu xếp tài chính, gọi vốn đầu tư cho các dự án, đặc biệt là các dự án phát triển bền vững như môi trường, năng lượng xanh, hạ tầng xanh, ... Đây sẽ là những dự án toàn diện thể hiện đúng tinh thần NATURE and SMART và nền tảng phát triển hệ sinh thái của chúng tôi .

Nghe nói trong hệ sinh thái của mình có công ty chuyên về cung cấp các giải pháp cho căn nhà sản xuất sẵn – lắp ghép, thực hiện từ khâu thiết kế, sản xuất, lắp đặt hoàn thiện nhà bằng công nghệ và vật liệu mới phải không anh?

Cũng chung mục tiêu gìn giữ môi trường và tự nhiên, đưa con người gần với thiên nhiên hơn, Công ty New House Solution của chúng tôi đã hoạt động được 5 năm nay. Đây là giải pháp khả thi cho tốc độ phát triển đô thị và bền vững ít tác động môi trường. Mô hình này là một tiến bộ về công nghệ khi chúng tôi áp dụng những nghiên cứu mới thay thế cho những kết cấu khối truyền thống bằng kết cấu xen kẽ đa lớp chịu lực cao. Chúng tôi cũng nghiên cứu thay thế keo tổng hợp trong nhà máy sản xuất tấm sandwich panel truyền thống bằng giải pháp kết nối Smart Lock, cho phép xây dựng những tấm sàn – tường chịu lực vượt nhịp lớn lên đến 9 mét mà không cần khung dầm và có thể được lắp đặt dễ dàng với 2 công nhân khỏe mạnh. Ngoài ra, áp dụng công nghệ GFRC – bê tông sợi cường độ cao - cho phép các lớp chịu lực GFRC thay thế cho thép trong môi trường dễ ăn mòn như vùng biển mà các hệ kết cấu khác không giải quyết được. Với khâu hoàn thiện truyền thống, hầu hết công việc thường được thực hiện tại công trường có nhiều rủi ro, chất lượng khó kiểm soát lại tốn nhiều thời gian và không sử dụng lại được. Nhưng sử dụng công nghệ và giải pháp của chúng tôi sẽ khắc phục triệt để các nhược điểm của khâu hoàn thiện truyền thống bằng công tác hoàn thiện mới một cách dễ dàng và chính xác, có thể dễ dàng bảo trì hoặc thay thế nếu có hư hỏng hoặc muốn đổi mới. Hệ nhà của chúng tôi có thể ứng dụng với hầu hết vật liệu hoàn thiện như đá, gỗ, kim loại, gạch ngói, tường, kính, … có thể tháo lắp sử dụng lại 100%, và cũng cho phép xây dựng bất kỳ một loại nhà nào theo thiết kế cổ điển hay hiện đại. Tuy nhiên, với xu thế mới và tiêu chí Nature and Smart - chúng tôi ưu tiên phát triển các cấu trúc hiện đại theo khuynh hướng tối giản, tạo nên sự thanh lịch, ấn tượng và quan trọng là hiệu quả.