Ảnh bên: Bản vẽ của Ebenezer Howard mô tả Đô thị Vệ tinh - một cụm các Thành phố Vườn phát triển xung quanh một thành phố trung tâm.Trong số những người tham gia vào công cuộc cải cách xã hội và cải thiện môi trường sống, Ebenezer Howard (1850 – 1928) với mô hình Thành phố Vườn (Garden City) đã trở thành một trong những người tiên phong có ảnh hưởng lớn nhất mọi thời đại. Howard không phải là một nhà quy hoạch chuyên nghiệp, công việc mà ông từng làm để kiếm sống là thư ký tòa án, nhưng là một người ham học hỏi, có óc quan sát và quan tâm đến việc làm sao để nâng cao chất lượng cuộc sống của cộng đồng. Ý tưởng vể Thành phố Vườn của ông bắt đầu hình thành qua việc tổng hợp mô hình từ những dự án khu dân cư mới do các nhà công nghiệp khởi xướng. Ông cũng tiếp thu nhiều ý tưởng của các nhà khoa học đương thời như nhà kinh tế Alfred Marshall – người đề xuất xây dựng các khu đô thị mới để giải quyết các bất cập của đô thị cũ. Marshall đã nhận ra, vào những năm 80 của thế kỷ 19, rằng cộng đồng rồi sẽ phải trả phí xã hội (social cost) gây ra do chất lượng nhà ở và môi trường sống tồi tệ ở các thành phố lớn.
Mô hình Thành phố Vườn do Howard đề xuất là một cộng đồng có quy mô 30.000 người sinh sống trên một diện tích 400 ha với cấu trúc hướng tâm và được bao quanh bởi vành đai xanh là 2000 ha đất nông nghiệp. Ý niệm xã hội đằng sau mô hình Thành phố Vườn chính là niềm tin của Howard rằng cuộc sống trong những khu dân cư mật độ trung bình và thấp, gần gũi với thiên nhiên như những làng quê truyền thống nước Anh sẽ giúp thắt chặt mối quan hệ cộng đồng và làm giảm bớt những căn bệnh xã hội của đô thị hiện đại. Khi một Thành phố Vườn đạt quy mô dân số quy ước 30.000 người, thì một Thành phố Vườn mới sẽ được phát triển bên cạnh. Howard dự tính một tập hợp các Thành phố Vườn được phát triển xung quanh một thành phố trung tâm có dân số 50.000 người như những vệ tinh và được kết nối với nhau bằng hệ thống đường bộ và đường sắt. Đó chính là mô hình đô thị vệ tinh.
Những ý tưởng xã hội và quy hoạch mà Howard gửi gắm trong Thành phố Vườn không bao giờ thành hiện thực một cách trọn vẹn dù rất nhiều phiên bản được phát triển trên khắp thế giới. Nhu cầu tài chính quá lớn để thực hiện dự án, áp lực về giá đất do áp dụng giới hạn phát triển, sự thiếu quyết tâm của chính quyền trong vấn đề phát triển giao thông công cộng, bảo tồn đất nông nghiệp là những thực tế cuộc sống thách thức (và nhiều khi làm thất bại) mô hình Garden City cũng như mô hình đô thị vệ tinh.
Tài liệu tham khảo:
Nguyễn Đỗ Dũng
Tin tức khác
