Bong bóng kinh tế - Cơn sốt hoa tulip của Hà Lan

Được mọi người chấp nhận là bong bóng kinh tế đầu tiên, Great Dutch Tulip Craze, còn được gọi là Tulipmania, vào cuối những năm 1620 đến tháng 2 năm 1637, như một lời nhắc nhở cho tất cả chúng ta tham gia vào kinh doanh, rằng giá trị có thể được thúc đẩy bởi lòng tham chứ không phải giá trị nội tại. Trong khoảng thời gian này, một củ hoa tulip đã tăng giá từ 60 lần giá trị ban đầu lên hơn 150 lần so với giá gốc. Hãy nghĩ về điều này trong điều kiện thời đại hiện đại; hãy tưởng tượng mua một cổ phiếu và bán cổ phiếu này trong vòng một năm với giá gấp hơn 100 lần số tiền bạn đã trả cho cổ phiếu đó.

Để hiểu về vụ vỡ bong bóng kinh tế đầu tiên, tôi sẽ giải thích một chút lịch sử dẫn đến sự tăng giá của hoa tulip. Từ đó một thuật ngữ tài chính mới sẽ được giới thiệu và giải thích - Hợp đồng tương lai. Sau đó, chúng ta sẽ xem xét tiếp tục câu chuyện và cách người chơi hoặc người mua mới tham gia, khiến giá tăng thêm. 

Khúc dạo đầu

Một bong bóng kinh tế được Robert J. Schiller định nghĩa là “một tình huống trong đó giá cao tạm thời được duy trì phần lớn bởi sự nhiệt tình của các nhà đầu tư thay vì ước tính nhất quán về giá trị thực”. Câu nói này được đúc kết trong cuốn sách Irrational Exuberance của ông . Điều thú vị là cụm từ 'sự phóng đại phi lý trí' được Alan Greenspan đưa ra trong một bài phát biểu vào tháng 12 năm 1996. Tuyên bố của ông Greenspan là "Nhưng làm sao chúng ta biết khi sự phóng đại phi lý trí đã làm giá trị tài sản leo thang quá mức, sau đó trở nên bất ngờ và những cơn co thắt kéo dài… ” .  Khi bạn đọc câu chuyện này, hãy xem lại hai bình luận trên và bạn sẽ bắt đầu hiểu khái niệm bong bóng kinh tế.

Mặc dù vụ nổ Tulip Craze của Hà Lan được coi là bong bóng kinh tế đầu tiên, nhưng nó không lan rộng đến mức ảnh hưởng đến hàng triệu người. Nó ảnh hưởng nhiều thị trấn ở Hà Lan. Lý do là phần còn lại của châu Âu không thích hoa tulip. Hầu hết người châu Âu vào thời điểm đó không thấy giá trị vì hoa tulip không có mùi thơm như hoa hồng và cũng không tồn tại trong một thời gian dài sau khi hoa nở.

Lịch sử

Hoa tulip được du nhập vào Châu Âu từ Thổ Nhĩ Kỳ vào giữa những năm 1500. Chúng bắt đầu nổi tiếng theo thời gian và phát triển tốt trong điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng ở Hà Lan và Đức. Một cây hoa điển hình có tuổi thọ từ 8 - 12 năm và tạo ra các nhánh từ gốc sau khoảng 3 năm phát triển. Các nhánh được cắt khỏi củ và trồng lại để bắt đầu một cây mới. Người trồng không biết rằng hoa tulip đã bị nhiễm virus khiến cây tạo ra hoa nhiều màu. Những "bông hoa tuy lip đột biến" này đã tạo ra sự thèm muốn trong mọi giai - tầng xã hội để sở hữu được chúng. Giá của củ hoa tuy lip  bắt đầu tăng vào cuối những năm 1620. Điều này cũng tương tự như việc một món hàng mới xuất hiện và nhanh chóng trở thành một món hàng xa xỉ.

Khi giá bắt đầu tăng, ngày càng nhiều người bắt đầu phát triển và thèm muốn những màu sắc hiếm hơn. Hình trên là một sự kết hợp màu sắc hiếm có và kiểu đặc biệt này được gọi là Semper-Augustus. Cuối cùng thì củ hoa đặc biệt này đã được bán với giá cao nhất vào đầu năm 1637.

Mặc cho rủi ro khi 1 củ hoa tuy lip có màu sắc hiếm gặp sẽ không tạo màu sắc tương tự đối với các nhánh hoa được tạo mới từ củ, hoa tulip với màu sắc đặc biệt vẫn được các gia đình giàu có săn lùng. Quan trọng hơn, những người này hiểu được điều kiện phát triển tối ưu của hoa và chỉ giao dịch khi hoa nở. Tuy nhiên, do yếu tố tâm lý và phong trào, nhiều người khác cũng muốn tham gia vào hành vi sở hữu và kinh doanh củ hoa tuy lip. Một vấn đề về kinh tế được hình dung để để giao dịch củ hoa tuy lip - Hợp đồng tương lai.

Hợp đồng tương lai

Hợp đồng tương lai chỉ đơn giản là một tài liệu mà người bán hàng hóa sẽ giao hàng hóa vào một ngày nhất định với số tiền đã định. Số tiền đó có thể được thanh toán ngay hôm nay hoặc vào ngày giao hàng. Bởi vì đây là một tài liệu, chủ sở hữu của hợp đồng có thể bán công cụ tài chính này bất cứ lúc nào.

Giờ đây, chủ sở hữu của một củ hoa ở trong đất có thể bán các phần nhánh của củ hoa hoặc chính củ hoa chính thông qua hợp đồng tương lai này. Điều này thỏa mãn nhu cầu giao dịch trong suốt thời gian còn lại của năm. Chủ sở hữu mới của hợp đồng tương lai có thể bán hợp đồng này cho người khác. Lưu ý rằng chủ sở hữu không còn bán củ hoa nữa mà là một phần của quyền sở hữu đối với củ hoa tuy lip. Đương nhiên, khi các giao dịch trở nên phức tạp hơn, rủi ro bắt đầu tăng lên đáng kể.

Lịch sử tiếp tục

Khi những thương gia giàu có bắt đầu bán những sản phẩm tương lai này, những người khác nhận ra rằng họ có thể tham gia và thậm chí không cần sở hữu một khu vườn có hoa. Trong khoảng thời gian này, Hà Lan đã trải qua sự gia tăng tổng tài sản của mình do hoạt động kinh doanh ở nước ngoài. Tiền trong nước ngày càng nhiều và nhiều cá nhân giàu có tham gia mạnh mẽ vào quá trình buôn bán làm giá củ hoa tuy lip ngày càng tăng.

Vào năm 1635 và đến năm 1636, nhiều thị trấn bắt đầu hình thành các nhóm thương nhân nhỏ gặp nhau vào ban đêm trong quán rượu địa phương và bắt đầu giao dịch các hợp đồng như giao dịch cổ phiếu. Hầu hết các cá nhân đã có khu vườn tuy lip riêng của họ và những người khác trở thành chuyên gia bằng cách học hỏi từ các chủ sở hữu ban đầu. Lúc này, một nhóm các cá nhân giàu có hơn sở hữu nhiều củ hoa bắt đầu nâng giá. Khi đó, tầng lớp trung lưu dễ dàng giao dịch mặt hàng này và đẩy giá cả lên cao hơn.

Giá bắt đầu tăng và đối với những loại hoa tulip hiếm hơn, giá thực sự tăng nhanh. Hãy để ý những người tham gia, thị trường lúc này đầy rẫy những người sưu tập hoa tulip quý hiếm, người trồng, người buôn bán và bây giờ là những người đầu cơ cho hoa tulip.

Kiến thức về các nguồn tài chính

Những cá nhân biết về nguồn cung và giống hoa tuy lip hạn chế có sẵn ở thị trấn đó đã lưu tâm đến những người mới gia nhập thị trường. Với việc dễ dàng giao dịch các hợp đồng tương lai, giá bắt đầu tăng nhanh chóng, đặc biệt là đối với những loại hoa tulip quý hiếm. Vào khoảng tháng 2 năm 1637, các chuyên gia bắt đầu nhận ra rằng không có nguyên tắc cơ bản nào để duy trì giá của củ hoa tuy lip. Trên thực tế, “sự nhiệt tình của các nhà đầu tư” đã duy trì và làm tăng giá hoa tulip. Sự phóng đại phi lý này (cụm từ của Alan Greenspan) đã khiến giá tài sản leo thang đến mức giá trị nội tại của tài sản không còn là cơ sở cơ bản của giá trị. Những người có kiến ​​thức về hoa tulip bắt đầu thoát khỏi giao dịch và ngừng các hợp đồng mua bán. Tại thời điểm này, không ai sẵn sàng trả giá cao hơn nữa.

Bong bóng

Có một câu chuyện kể rằng vào tháng 12 năm 1636, một cuộc đấu giá được tổ chức cho một trại trẻ mồ côi. Chủ nhân của ngôi nhà đã để lại củ hoa như một phần tài sản của mình để làm lợi cho trại trẻ mồ côi. Vào tháng Giêng, những tin đồn bắt đầu lan truyền rằng điều này đã vượt quá tầm kiểm soát và một số người hiểu biết hơn đã bắt đầu rời bỏ thị trường.

Vào đầu tháng 2 năm 1637, những người đấu giá củ hoa tuy lip đã thất bại trong một cuộc đấu giá. Tin tức lan truyền nhanh chóng đến các thị trấn khác thông qua mạng xã hội tồn tại trong các nhóm này. Trong vòng một tuần, giá giảm xuống còn 1/100 về những gì giá trị là một tuần trước đó. Bong bóng đã vỡ.

Bong bóng kinh tế thời hiện đại

Vụ vỡ bong bóng kinh tế gần đây nhất là sự sụp đổ của thị trường bất động sản và các giấy nợ thế chấp cơ bản gắn liền với bất động sản vào năm 2007-2008. Vụ nổ bong bóng đặc biệt này đã ảnh hưởng đến hàng triệu người Mỹ và gây tiếng vang trên toàn thị trường tài chính. Một ví dụ khác bao gồm sự thay đổi đáng kể của thị trường chứng khoán vào cuối năm 2000 và đầu năm 2001 liên quan đến giá trị tăng cao của cổ phiếu dot.com. Cổ phiếu công nghệ đã tăng trưởng đáng kể vào cuối những năm 1990 và ngày càng có nhiều tiền hơn thúc đẩy tăng trưởng. Có nhiều ví dụ trong đó giá trả cho cổ phiếu không phù hợp với giá trị nội tại liên quan đến tài sản cơ bản của các công ty. Trên thực tế, giá được thúc đẩy bởi niềm tin rằng dot.coms sẽ tiếp tục mở rộng.

Lưu ý rằng các nguyên tắc kinh doanh cơ bản tương tự đã bị vi phạm trong việc tạo ra các bong bóng kinh tế như được minh họa với Tulip Craze của Hà Lan. Khái niệm “… sự phóng đại phi lý có giá trị tài sản leo thang quá mức…” trong tất cả các trường hợp trên. Chỉ những người có hiểu biết cơ bản về giá trị nội tại thực sự của tài sản mới có thể vượt qua vụ vỡ bong bóng mà không bị thiệt hại tài chính đáng kể.

Vì vậy, đây là bài học cho các các doanh nhân khi tiến hành các giao dịch kinh doanh trên thị trường.

Tóm tắt - Bong bóng kinh tế

Nhiều yếu tố cơ bản góp phần tạo ra bong bóng kinh tế. Chính lòng tham và sự phi lý trí đã tạo ra 'sự phóng đại phi lý trí' như Alan Greenspan đặt ra - các nhà đầu tư thổi phồng giá trị của sản phẩm / dịch vụ hoặc cổ phiếu mà không quan tâm đến giá trị nội tại tiềm ẩn bắt đầu quá trình này. Những người mới tiếp theo nhìn thấy tiềm năng thu được và đầu tư nhiều tiền hơn vào khoản đầu tư và giá bắt đầu tăng nhanh hơn nữa. Cuối cùng, những người có hiểu biết về sản phẩm / dịch vụ hoặc cổ phiếu nhận ra rằng điều này không thể tiếp tục và bán bớt quyền sở hữu của họ. Cuối cùng, ngày càng ít người mua sẵn sàng tham gia và hiệu ứng 'POP' xảy ra. "Bong bóng Hoa tuy lip" bắt đầu vỡ.

Là một nhà đầu tư, bạn cần chú ý đến các dấu hiệu có thể xảy ra bong bóng để tránh một sự đổ vỡ toàn diện như đã xảy ra với "Bong bóng Hoa tuy lip Hà Lan". 

Minh Đức ST và lược dịch