Bện thối đen của hoa Lan - Black Rot

                                                                        Nguyễn Ngọc Hà

 Bệnh xảy ra trên tất cả các giống lan, nhưng thường gặp hơn cả là trên các giống lan ĐA THÂN có giả hành như Dendrobium, Vũ Nữ, Cattleya, Địa Lan...

Nấm Phytophthora và Pythium là nấm thủy sinh, nên khi độ ẩm không khí cao, độ ẩm giá thể cao vào mùa mưa hoặc tưới đọng nước qua đêm, nấm sẽ sinh sôi nảy nở và xâm nhập hại cây lan nhà bạn.

Chúng xâm nhập qua vết xước, vết côn trùng chích hút, cọ sát hoặc lay gấp dập các mô biểu bì....

Thường thì do độ ẩm giá thể quá cao như mưa dầm hoặc giá thể bị mục, giò lan hơn 3 năm không thay giá thể, rễ sống trùm lên rễ chết... nấm sinh sôi dưới gốc, chúng xâm nhập vào cây lan từ rễ, cổ rễ, gốc gây ra thối dưới gốc, sau đó từ từ lan lên trên gây tóp giả hành, gục mầm. Giả hành từ từ chuyển qua màu vàng như bị luộc chín sau đó màu như rơm ngâm nước, rồi từ từ khô tóp lại, gục ngọn và chuyển sang màu đen. Chính vì thế mới gọi là thối đen.

Hoặc có 1 số giống lan gần như khi bị thối đã màu đen và vết đen lan ra xung quanh dần dần.

Sau một vài ngày khi bạn phát hiện gốc bị thối ủng và lan dần lên trên thì lúc này đã muộn, không còn cách nào cứu được nữa. Bạn chỉ có thể vớt vát một chút ít phần giả hành phía ngọn nếu chỗ đó chưa bị thối ủng để giành ươm kei.

Những giống lan thường bị tình trạng này là Giả Hạc (Phi Điệp), Kiều (Thủy Tiên), Dendro, Cattleya, Đùi Gà, Kèn, các giống lan có lông đen, Kim Điệp, Ngọc Thạch, Trúc Quan Âm....

Khi giò lan nhà bạn bị tình trạng này thì bạn nên nhổ lên trồng lại nếu thấy bệnh tình tiến triển cùng 1 lúc trên nhiều giả hành hoặc giò lan đã hơn 2 năm chưa thay giá thể. Nếu bị ít thì bạn nên tách triệt để phần giả hành bị bệnh đi và mang ra khỏi vườn ngay lập tức. Nấm đã tấn công và bạn nhìn thấy bằng mắt thường thì phải làm vậy thôi, cứu giả hành bệnh gần như không tưởng. Nếu bạn cứ cố nuôi hy vọng và chỉ phun thuốc chữa bệnh thì có khi lây lan chết cả giò.

Nguyên tắc chung đó là tách sát gốc giữa giả hành bệnh và giả hành không bệnh (dùng kéo mỏng sắc và mũi thật nhọn hoặc dao dọc giấy để tách), sau đó phun thật đẫm, thậm chí là ngâm cả giò lan vào dung dịch thuốc diệt nấm. Sai lầm cơ bản của nhiều người là lan bị bệnh từ gốc mà chỉ tập trung phun thuốc vào giả hành hoặc lá. Nguyên nhân nằm ở giá thể (chậu lan, khúc gỗ, miếng dớn...) và nằm ở bộ rễ, vì thế bạn phải xử lý triệt để nguyên nhân.

 

Sai lầm thứ 2 là khi bạn thấy cây lan lá nhăn nheo, giả hành tóp lại mà không chịu quan sát gốc và rễ xem nó có thối không, cứ nghĩ là lan thiếu độ ẩm rồi cố gắng tưới cho thật nhiệt tình. Đến khi từ giả hành non lây sang tới giả hành mẹ, rồi từ từ lây qua giả hành bà. Cho tới khi cả giò lan gục hoàn toàn, chỉ có thể vứt bỏ toàn bộ.

Sai lầm thứ 3 là tưới nước với vòi phun áp suất cao, vừa làm xước lan, mở cửa cho nấm và vi khuẩn xâm nhập, vừa tạo điều kiện cho nấm theo hạt nước bắn sang giò khác làm lây cả giàn lan.

Và điều quan trọng nhất chính là phòng và diệt côn trùng, vì nấm xâm nhập trên giả hành và trên lá đều qua vết tổn thương do côn trùng tạo ra.

Nếu nấm xâm nhập vào chỗ nào đó giữa giả hành lan, thì lan nhà bạn bị gục ở giữa giả hành, gốc và ngọn không bị gì cả. Nếu nấm xâm nhập vào ngọn thì sẽ sinh ra thối ngọn, thối lá non. Vết thối màu vàng nâu, vàng ủng như bị luộc, giữa vùng bệnh và không bệnh phân biệt khá rõ ràng. Bạn có thể rút ngọn hoặc vặt lá dễ dàng khi nấm lan tới giả hành. Sau 1 thời gian, chỗ bị bệnh sẽ chuyển sang màu đen.

Đặc điểm nhận dạng để không bị nhầm lẫn giữa thối đen và thối nhũn là:

THỐI ĐEN KHÔNG CÓ MÙI THỐI. Có cố gắng bóp nát, vắt nước của vùng bị bệnh ra ngửi cũng không thấy mùi thối. Mùi chỉ hơi hơi (chút xíu thôi nhé) tanh tanh. Mùi tanh không phải kiểu tanh của cá. Kết hợp 1 chút mùi ủng như kiểu rau bạn ngâm nước 2 ngày cho nó úng chết vậy.

VIỆC ĐẦU TIÊN CẦN LÀM LÀ CÁCH LY VÀ NGỪNG TƯỚI, DỪNG BÓN PHÂN CÓ NHIỀU ĐẠM.

Nếu chỉ bị trên thân hoặc trên ngọn hoặc lá thì cách xử lý rất dễ, bạn chỉ cần lấy dao thật mỏng, sắc (dao dọc giấy, dao bổ cau, dao lam, dao mổ...) cắt 1 viết XÉO (đừng cắt vuông góc dễ đọng nước) CÁCH CHỖ BỆNH 3 cm, sau đó bôi thuốc diệt nấm sền sệt hoặc vôi sệt vào.

Trong quá trình điều trị bệnh bạn nên bỏ hết phân tan chậm ra hoặc là tuyệt đối không phun phân có đạm (vì đạm làm màng tế bào và tế bào biểu bì rất mỏng, dễ bị tổn thương… theo kiểu nhà giàu đi chân đất dẫm phải gai mùng tơi cũng thấy đau!). Bên cạnh đó nên ngừng tưới hoặc che mưa 3 - 7 ngày.

Thuốc gì để điều trị bệnh thối đen?

- ĐẦU TIÊN là Aliette 80WP, đặc trị 2 loại nấm này. Hoạt chất Fosetyl - Aluminium được tạo ra là để diệt 2 loại nấm này! (Dĩ nhiên tại Việt Nam hiện nay có mấy chục công ty sản xuất thuốc có hoạt chất Fosetyl - Aluminium, nếu bạn không mua được Aliette thì mang hoạt chất đưa cho người bán thuốc họ sẽ nhận ra. Cá nhân tôi giới thiệu Aliette vì là sản phẩm của tập đoàn Bayer uy tín chất lượng.

 

Tôi pha 50 gam cho 1 bình 20 lít phun tấn công khi thấy dấu hiệu bệnh trong vườn. Và 33 gam cho 1 bình 20 lít khi phun phòng bệnh.

- THỨ 2 là Antracol 70WP. Hoạt chất Propineb (là một dithiocarbamate kẽm chứa polyme).

Trên bao bì không có ghi là trị 2 loại nấm gây bệnh THỐI ĐEN, nhưng khi tôi tra cứu tác dụng của hoạt chất Propineb và ÁP DỤNG THỰC TẾ TẠI VƯỜN thì thấy nó có thể tiêu diệt được 2 loại nấm này. Pha 50gam cho 1 bình 20 lít. Cũng là 1 sản phẩm của tập đoàn Bayer.

- THỨ 3 là Ridomilgold 68WG (Metalaxyl M 40g/L + Mancozeb 640g/L).

Để tiêu diệt 2 loại nấm này thì có Metalaxyl đặc trị. Có nhiều bạn dùng Ridomilgold và nói rằng thuốc này yếu!

Hoạt chất Metalaxyl M thì không nói yếu hay mạnh, chỉ nói là ĐẶC TRỊ. Tuy nhiên với 40g/L tương đương 4% thì đúng là yếu. Có CHẤT mà không đủ LƯỢNG! Vì vậy, bạn nên mua thuốc có hoạt chất Metalaxyl M với trên 95% như MATAXYL thì hiệu quả sẽ trên cả tuyệt vời.

Lưu ý nhỏ: hoạt chất này dùng liên tục sẽ bị LỜN (KHÁNG THUỐC) với dịch bệnh. Vì vậy nên đổi thuốc sau 2-3 lần dùng.

* Ba loại thuốc trên bạn hoàn toàn có thể pha ra chậu sau đó ngâm cả giò lan vào chậu 5- 15 phút mà không sợ lan chết. Như thế mới chắc chắn là Nấm sẽ chết triệt để.

Nếu có phun phòng và chữa thì nên phun khắp giàn, cả nền đất và thậm chí cả trên cây cảnh, cây ăn trái và vườn nhà hàng xóm để tránh bớt mầm bệnh lây lan.

Nếu phun để chữa bệnh thì nên 5 - 7 ngày 1 lần, liên tục phun 3 lần vào sáng sớm hoặc chiều mát. Phun thuốc buổi sáng tốt hơn chiều nhé! Như cá nhân tôi thường phun thuốc lúc 7 giờ sáng (bận lắm thì phun lúc 16h chiều). Phòng bệnh thì tùy thời tiết, mùa bão thì 10 ngày 1 lần, mùa khô thì 20 - 30 ngày 1 lần. Còn có mái nilon thì có khi 2 - 3 tháng 1 lần.

- Nếu các nhà thuốc BVTV khu vực bạn sống không có các loại thuốc trên, bạn có thể hỏi họ thuốc chữa bệnh CHẾT NHANH để có các loại thuốc khác thay thế.

- Lưu ý: Không nên dùng thuốc chuyên chữa bệnh để phòng bệnh, để phòng bệnh hiệu quả, bạn nên tìm đọc lại chuyên đề PHÒNG BỆNH CHO HOA LAN đã đăng ở số báo kỳ trước.

Theo Tạp chí VNHS