Người bán hàng lâu năm ở chợ đầu mối thường nói: “Rau nào xanh mướt, thẳng tắp, nhìn mượt mà thì hiếm khi sạch.” Câu nói tưởng đùa mà thật. Nhiều loại rau phổ biến, do dễ nhiễm sâu bệnh nên nông hộ buộc phải phun thuốc thường xuyên để giữ năng suất. Dư lượng thuốc trừ sâu, thuốc kích thích sinh trưởng hay chất bảo quản vì thế dễ bám lại, thậm chí ngấm sâu vào thân lá.
Theo các chuyên gia nông nghiệp, có 5 loại rau đứng đầu danh sách “dễ ngậm thuốc trừ sâu”, mà ngay cả dân buôn cũng thường né.
Hẹ
 |
Hẹ là nguyên liệu quen thuộc trong các món dân dã như hẹ xào trứng, bánh hẹ, cháo hẹ. Tuy nhiên, chính mùi đặc trưng của nó lại thu hút nhiều loại sâu ký sinh dưới rễ. Để diệt sâu, nông dân thường phải dùng thuốc trừ rễ và nấm mạnh, phun nhiều lần trong quá trình sinh trưởng.
Do lá hẹ mỏng, mọc sát đất, phần lớn thuốc dễ thấm sâu và khó rửa sạch, kể cả khi ngâm lâu. Người bán rau dày dạn kinh nghiệm chỉ cần nhìn màu xanh bóng hoặc ngửi mùi hắc nhẹ là nhận ra bó hẹ đã “ăn thuốc”.
Mẹo chọn: Chọn bó hẹ có màu xanh tự nhiên, lá nhỏ, không quá bóng, mùi thơm nhẹ, không hăng gắt.
Đậu đũa
 |
Đậu đũa phát triển nhanh, ra trái liên tục nhưng cũng là “miếng mồi” yêu thích của sâu đục quả, rệp và nấm.
Để cây không bị hỏng, nhiều hộ canh tác phun thuốc trừ sâu định kỳ 5–7 ngày/lần, thậm chí ngâm cả giàn đậu trong dung dịch thuốc trước khi thu hoạch.
Những quả đậu căng bóng, xanh sậm, bề mặt láng mịn thường là dấu hiệu đã “tắm thuốc”.
Mẹo chọn: Ưu tiên mua đậu đũa hơi cong, màu xanh nhạt, cuống tươi, cầm chắc tay. Không nên chọn quả thẳng đuột, xanh đậm, bóng nhẵn bất thường.
Rau muống và rau rút
 |
Rau muống, rau rút (hay rau nhút) là hai loại rau nước ưa ẩm, thường được trồng ở ruộng trũng, ao hồ, thậm chí kênh rạch – nơi có nguy cơ ô nhiễm kim loại nặng và vi sinh vật độc hại cao.
Một số vùng trồng còn dùng phân tươi hoặc nước thải chưa xử lý để kích rau nhanh lớn. Thêm vào đó, để rau “xanh rờn” và bán lâu, người trồng có thể phun chất kích thích tăng trưởng hoặc thuốc giữ màu.
 |
Mẹo chọn: Nên mua rau muống đồng, thân nhỏ, ngắn, lá xanh nhạt, không bóng. Rau rút sạch thường thân giòn, không có mùi tanh, không nhớt tay.
Dưa chuột
 |
Người tiêu dùng hay chuộng dưa “còn nguyên hoa”, quả dài thẳng, vỏ sáng bóng. Nhưng thực tế, phần lớn dưa như vậy được phun chất kích thích sinh trưởng hoặc giữ tươi, giúp quả lâu héo và “đứng dáng” hơn.
Ngoài ra, trong quá trình trồng, dưa chuột cũng dễ bị sâu lá và nấm phấn trắng, khiến nông dân phải dùng thuốc phòng liên tục.
Mẹo chọn: Dưa sạch thường hơi cong, vỏ sần nhẹ, màu xanh không đồng đều. Không nên chọn quả bóng mượt, cứng giòn khác thường hoặc có vệt trắng mờ trên vỏ.
Cà chua trái vụ
 |
Cà chua chính vụ chín nhờ ánh nắng tự nhiên, còn cà chua trái vụ – đặc biệt vào mùa lạnh thường được kích đỏ bằng ethylene hoặc hóa chất thúc chín.
Những quả này bên ngoài đỏ bóng, nhưng bên trong còn xanh, cứng, ít nước, thậm chí rỗng ruột. Trong suốt quá trình trồng, cà chua dễ nhiễm bệnh sương mai, nấm mốc, nên việc lạm dụng thuốc kháng nấm và thuốc trừ sâu là điều phổ biến.
Mẹo chọn: Chọn cà chua có cuống xanh tươi, cầm nặng tay, chín đều, da hơi nhăn tự nhiên. Tránh quả căng bóng, trơn mịn, cuống héo.
Làm sao để ăn rau an toàn hơn?
Không phải loại rau nào bị “gắn mác nguy hiểm” cũng hoàn toàn không thể ăn, điều quan trọng là người tiêu dùng biết cách chọn lựa, sơ chế và chế biến đúng cách để giảm thiểu rủi ro.
Chọn rau “xấu tự nhiên”
Rau hơi cong, hơi gãy, hoặc có đốm nhỏ thường là rau ít hóa chất.
Tránh mua rau trái vụ, đặc biệt các loại rau quả tươi xanh bất thường trong mùa lạnh.
Nếu có điều kiện, chọn rau có chứng nhận VietGAP hoặc hữu cơ (Organic) – giá cao hơn nhưng đảm bảo quy trình kiểm soát dư lượng thuốc.
Rửa đúng cách
Theo Cục An toàn Thực phẩm (Bộ Y tế), chỉ rửa bằng nước lã không loại bỏ hết dư lượng thuốc. Các chuyên gia khuyên:
Ngâm rau trong nước muối loãng hoặc nước pha baking soda 1% khoảng 10–15 phút.
Sau đó rửa lại dưới vòi nước sạch chảy liên tục để cuốn trôi hóa chất và trứng côn trùng.
Không nên cắt rau trước khi rửa, vì khi đó thuốc hóa học dễ ngấm sâu hơn vào phần mô bên trong.
Chần sơ trước khi chế biến
Một số loại rau (rau muống, đậu đũa, bông cải) nên chần qua nước sôi 30–60 giây trước khi nấu. Cách này giúp giảm đáng kể lượng thuốc trừ sâu còn sót lại mà không làm mất nhiều vitamin.
Rau xanh vẫn là nguồn dinh dưỡng thiết yếu, giàu chất xơ, vitamin và khoáng chất. Vấn đề không nằm ở việc “tránh” hoàn toàn, mà là ăn có chọn lọc và hiểu rõ nguồn gốc.
Giữa chợ đầy rẫy sắc xanh, rau sạch thật sự đôi khi không quá hoàn hảo về hình thức, nhưng lại là lựa chọn an toàn cho sức khỏe cả gia đình.
